რა არის დღგ - სრულყოფილი გზამკვლევი ბიზნესებისთვის

რა არის დღგ - გადასახადი ბიზნესებისთვის

დამატებული ღირებულების გადასახადი (დღგ) საქართველოს საგადასახადო სისტემის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია. ეს არის არაპირდაპირი გადასახადი, რომელიც წარმოადგენს მიწოდებული საქონლის ან გაწეული მომსახურების ფასზე დანამატს. თუმცა, მისი უნიკალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ საბოლოო გადამხდელი მომხმარებელია, ბიუჯეტში გადახდის ვალდებულება ეკისრება საქონლის მიმწოდებელს ან მომსახურების გამწევს.

დღგ-ს სისტემა საქართველოში შექმნილია იმგვარად, რომ ხელი შეუწყოს ბიზნესის გამჭვირვალე ფუნქციონირებას და უზრუნველყოს სახელმწიფო ბიუჯეტის სტაბილური შემოსავლები. ეს გადასახადი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს როგორც ადგილობრივ ბაზარზე, ასევე საერთაშორისო ვაჭრობაში, სადაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება იმპორტისა და ექსპორტის ოპერაციებს.

საქართველოს კანონმდებლობით დღგ-ს ძირითადი განაკვეთი შეადგენს 18%-ს, რაც ნიშნავს, რომ დასაბეგრი საქონლის ან მომსახურების ღირებულებას ემატება ამ განაკვეთით გამოთვლილი თანხა. თუმცა, არსებობს გამონაკლისი შემთხვევებიც, მაგალითად საქონლის დროებითი შემოტანისას, როდესაც გამოიყენება განსხვავებული წესები და განაკვეთები.

დღგ-ს სისტემის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია ჩათვლის მექანიზმი, რომელიც საშუალებას აძლევს ბიზნესებს, ჩაითვალონ შეძენილ საქონელსა და მომსახურებაზე გადახდილი დღგ. ეს მექანიზმი არის ინსტრუმენტი, რომელიც თავიდან აცილებს გადასახადის მრავალჯერად დაბეგვრას და უზრუნველყოფს, რომ საბოლოო ჯამში დღგ მხოლოდ დამატებულ ღირებულებაზე იქნეს გადახდილი.

განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება უკუდაბეგვრის მექანიზმს, რომელიც გამოიყენება უცხოური კომპანიებისგან მიღებული მომსახურების დაბეგვრისას. ეს მექანიზმი უზრუნველყოფს საგადასახადო ვალდებულებების სამართლიან განაწილებას და საერთაშორისო ბიზნეს ოპერაციების გამჭვირვალობას.

თანამედროვე ბიზნეს გარემოში დღგ-ს სწორი ადმინისტრირება წარმატებული საქმიანობის ერთ-ერთი საკვანძო ელემენტია. ის არა მხოლოდ საგადასახადო ვალდებულებაა, არამედ ბიზნესის ფინანსური მართვის მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი, რომელიც გავლენას ახდენს კომპანიის ფულად ნაკადებზე, ფასწარმოქმნის პოლიტიკასა და საბოლოო ჯამში, მის კონკურენტუნარიანობაზე.

 თუკი ამ საკთხში დახმარება დაგჭირდებათ “პოლარისის” გუნდი მუდმივ მზადყოფნაშია გაგიწიოთ ბუღალტრული მომსახურება თქვენზე მორგებული პირობებით.

როგორ დავრეგისტრირდე დღგ-ს გადამხდელად?

საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობა განსაზღვრავს მკაფიო კრიტერიუმებს იმის შესახებ, თუ როდის უნდა დარეგისტრირდეს პირი დღგ-ს გადამხდელად. ეს პროცესი შეიძლება იყოს როგორც სავალდებულო, ასევე ნებაყოფლობითი ხასიათის, რაც დამოკიდებულია კონკრეტული პირის საქმიანობის მასშტაბებსა და ნაირსახეობაზე.

სავალდებულო რეგისტრაციის ძირითადი კრიტერიუმი უკავშირდება ეკონომიკური საქმიანობის მოცულობას. კერძოდ, თუ პირის მიერ ნებისმიერი უწყვეტი 12 კალენდარული თვის განმავლობაში განხორციელებული, დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციების საერთო თანხა აღემატება 100,000 ლარს, იგი ვალდებულია დარეგისტრირდეს დღგ-ს გადამხდელად. ამ ზღვრის გადაჭარბების შემთხვევაში, პირს ეძლევა მხოლოდ 2 სამუშაო დღე რეგისტრაციისთვის მიმართვისთვის.

განსაკუთრებული რეგულაციები ვრცელდება აქციზური საქონლის მწარმოებლებსა და იმპორტიორებზე. მათ დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულება ეკისრებათ საქონლის მიწოდებამდე, მიუხედავად ბრუნვის მოცულობისა. თუმცა, ეს წესი არ მოქმედებს იმ შემთხვევაში, როცა აქციზური საქონლის იმპორტი გათავისუფლებულია დღგ-სგან.

რეგისტრაციის პროცესი მაქსიმალურად გამარტივებულია. პირს შეუძლია მიმართოს საგადასახადო ორგანოს ნებისმიერ სერვისცენტრს ან ისარგებლოს ელექტრონული პორტალით (rs.ge). დამატებით, საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოშიც არის შესაძლებელი დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაცია გადასახადის გადამხდელად რეგისტრაციასთან ერთად.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ არსებობს გარკვეული გამონაკლისები. მაგალითად, ფიზიკური პირის მიერ საცხოვრებელი ბინის გაყიდვა, თუნდაც მისი ღირებულება აღემატებოდეს 100,000 ლარს, არ წარმოშობს დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულებას, რადგან ეს არ განიხილება ეკონომიკურ საქმიანობად. თუმცა, იმავე ფიზიკური პირის მიერ უძრავი ქონების გაქირავება უკვე ითვლება დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციად და შესაბამისი ზღვრის გადაჭარბებისას წარმოშობს რეგისტრაციის ვალდებულებას.

კანონმდებლობა ასევე ითვალისწინებს რეგისტრაციის გაუქმების შესაძლებლობას. ამისთვის აუცილებელია, რომ პირის მიერ ბოლო 12 კალენდარული თვის განმავლობაში განხორციელებული დასაბეგრი ოპერაციების საერთო თანხა არ აღემატებოდეს 100,000 ლარს და რეგისტრაციიდან გასული იყოს მინიმუმ ერთი წელი. განსხვავებული წესები მოქმედებს ნებაყოფლობითი რეგისტრაციის გაუქმებისთვის, რაც შესაძლებელია რეგისტრაციიდან 30 დღის ვადაში, გარკვეული პირობების დაცვით. 

თუ სტარტაპი ხარ და რიგ საკთხებში დახმარება და კონსულტაცია გჭირდება, ჩვენი გუნდი სტარტაპ ბუღალტერიასაც გთავაზობთ სპეციალურ ფასად.

დღგ-თი დაბეგვრის ძირითადი პრინციპები

საქართველოს საგადასახადო სისტემაში დღგ-თი დაბეგვრა ეფუძნება მკაფიოდ ჩამოყალიბებულ პრინციპებს, რომლებიც განსაზღვრავს როგორც დაბეგვრის წესებს, ასევე გადასახადის გამოთვლისა და გადახდის მექანიზმებს. ძირითადი განაკვეთი შეადგენს 18 პროცენტს, რომელიც გამოიყენება როგორც ადგილობრივ ოპერაციებზე, ასევე იმპორტსა და უკუდაბეგვრის შემთხვევებში.

განსაკუთრებული წესები მოქმედებს საქონლის დროებითი შემოტანისას, როდესაც დღგ-ს განაკვეთი შეადგენს 0.54 პროცენტს ყოველ სრულ და არასრულ კალენდარულ თვეზე. თუმცა, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ჯამური გადასახადი არ უნდა აღემატებოდეს დროებითი შემოტანის თანხის 18 პროცენტს.

დღგ-თი დაბეგვრის სისტემაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია უსასყიდლოდ საქონლის მიწოდების საკითხს. როდესაც დღგ-ს გადამხდელი უსასყიდლოდ აწვდის საქონელს სხვა პირს, ეს ოპერაცია მაინც ექვემდებარება დაბეგვრას. ამ შემთხვევაში დასაბეგრი თანხა განისაზღვრება საქონლის საბაზრო ფასით, დღგ-ს გარეშე.

საერთაშორისო ოპერაციებში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება უკუდაბეგვრის მექანიზმს. ეს წესი გამოიყენება, როდესაც არარეზიდენტი (გარდა საქართველოს მოქალაქე ფიზიკური პირისა) უწევს მომსახურებას საქართველოში. ასეთ შემთხვევაში, მომსახურების მიმღები პირი ხდება საგადასახადო აგენტი და პასუხისმგებელია დღგ-ს დარიცხვასა და გადახდაზე.

კანონმდებლობა ასევე განსაზღვრავს გარკვეულ ოპერაციებს, რომლებიც გათავისუფლებულია დღგ-სგან. მაგალითად, ფინანსური ოპერაციები, როგორიცაა საწარმოს წილის გაყიდვა ან სესხის გაცემა, გათავისუფლებულია დღგ-სგან ჩათვლის უფლების გარეშე. ასევე, განსაკუთრებული რეგულაციები ვრცელდება ტურისტულ მომსახურებაზე, სადაც უცხოელი ტურისტებისთვის საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეული მომსახურება გათავისუფლებულია დღგ-სგან ჩათვლის უფლებით.

უძრავი ქონების ოპერაციებთან დაკავშირებით მოქმედებს სპეციფიკური წესები. მიუხედავად იმისა, რომ მიწის მიწოდება ცალკე აღებული გათავისუფლებულია დღგ-სგან, როდესაც ხდება მიწისა და მასზე დამაგრებული შენობა-ნაგებობის ერთდროული მიწოდება, მთლიანი ოპერაცია განიხილება როგორც შენობა-ნაგებობის მიწოდება და სრულად ექვემდებარება დღგ-თი დაბეგვრას.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ დღგ-ს სისტემა ითვალისწინებს პირგასამტეხლოს განსხვავებულ დაბეგვრას. კერძოდ, ხელშეკრულების პირობების დარღვევისთვის მიღებული პირგასამტეხლო არ იბეგრება დღგ-თი, რაც წარმოადგენს გამონაკლისს ზოგადი წესიდან.

ამ ყველაფერზე დროის და ენერგიის დაზოგვა თუ გსურს და მცირე ან ინდივიდუალური მეწარმისთვის ბუღალტერია გჭირდება, აუცილებლად უნდა მოგვმართო და ჩვენი გუნდი დაგეხმარება.

დღგ-ს ადმინისტრირება - ანგარიშ-ფაქტურები & დეკლარირება

დღგ-ს ეფექტური ადმინისტრირება წარმოადგენს წარმატებული ბიზნეს საქმიანობის აუცილებელ კომპონენტს. ეს პროცესი მოიცავს რამდენიმე მნიშვნელოვან ასპექტს, დაწყებული საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების გამოწერით, დასრულებული დეკლარირებითა და გადასახადის გადახდით.

საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა წარმოადგენს დღგ-ს ადმინისტრირების ქვაკუთხედს. მისი გამოწერის უფლება პირს წარმოეშობა მხოლოდ დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაციის ძალაში შესვლის დღიდან. ეს დოკუმენტი არა მხოლოდ ადასტურებს გარიგების განხორციელებას, არამედ წარმოადგენს დღგ-ს ჩათვლის მიღების ერთ-ერთ ძირითად საფუძველს.

დეკლარირების პროცესი მკაცრად რეგლამენტირებულია. დღგ-ს გადამხდელი ვალდებულია ყოველთვიურად, არაუგვიანეს საანგარიშო პერიოდის მომდევნო თვის 15 რიცხვისა, წარადგინოს დღგ-ს დეკლარაცია და გადაიხადოს გადასახადი. ეს ვადა ერთნაირად ვრცელდება როგორც ჩვეულებრივ ოპერაციებზე, ასევე უკუდაბეგვრის შემთხვევებზე.

განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება დღგ-ს ჩათვლის მექანიზმს. ჩათვლის დოკუმენტებად ითვლება არა მხოლოდ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, არამედ საბაჟო დეკლარაცია, საჯარო სამართლის იურიდიული პირების მიერ გაცემული გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტები და სხვა კანონით განსაზღვრული საბუთები. თუმცა, ჩათვლის მიღება შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საქონელი ან მომსახურება გამოიყენება ან გამოყენებული იქნება დასაბეგრ ოპერაციებში.

კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურებს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება დღგ-ს ადმინისტრირებაში. მათი საშუალებით ხდება უკვე განხორციელებული ოპერაციების დაზუსტება და შესწორება. კორექტირების შედეგები აისახება დეკლარაციის სპეციალურ სტრიქონებში, რაც უზრუნველყოფს აღრიცხვიანობის სიზუსტეს.

ძირითადი საშუალებების შეძენისას გადახდილი დღგ-ს ჩათვლა ხორციელდება განსაკუთრებული წესით. შენობა-ნაგებობებისთვის ეს პერიოდი შეადგენს 10 წელს, ხოლო სხვა ძირითადი საშუალებებისთვის - 5 წელს. ყოველწლიურად ხდება ჩათვლილი თანხის გადაანგარიშება საწარმოს საქმიანობის სპეციფიკის გათვალისწინებით.

რეგისტრაციის გაუქმების შემთხვევაში განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა საქონლის ნაშთების დაბეგვრას. საქონლის ნაშთი, რომელზეც კომპანიას მიღებული აქვს დღგ-ს ჩათვლა, ექვემდებარება დღგ-თი დაბეგვრას რეგისტრაციის გაუქმების თარიღის წინა დღისათვის არსებული საბალანსო ღირებულებით.

ყველა ამ პროცესის შესასრულებლად “პოლარისი” მთავარი ბუღალტრის მომსახურებას გთავაზობთ აუთსორსზე.

როგორ გამოვთვალოთ დღგ?

დღგ-ს გამოთვლის პროცესის გასაგებად განვიხილოთ პრაქტიკული მაგალითი, რომელიც დაგვეხმარება უკეთ გავიგოთ როგორც გადასახადის გამოთვლის პრინციპი, ისე ბიუჯეტში გადასახდელი თანხის კალკულაცია.

მაგალითი:

წარმოვიდგინოთ, რომ თქვენი კომპანია აწარმოებს ავეჯს. დეკემბრის თვეში:

• შეიძინეთ მასალები 10,000 ლარად (დღგ-ს გარეშე)

• გაყიდეთ მზა პროდუქცია 15,000 ლარად (დღგ-ს გარეშე)

დღგ-ს გამოთვლა ხდება შემდეგნაირად:

1. დასარიცხი დღგ (გაყიდვებზე): 15,000 × 18% = 2,700 ლარი

2. ჩასათვლელი დღგ (შესყიდვებზე): 10,000 × 18% = 1,800 ლარი

3. ბიუჯეტში გადასახდელი დღგ: 2,700 - 1,800 = 900 ლარი

ამ მარტივ მაგალითში ჩანს დღგ-ს სისტემის მთავარი პრინციპი - ბიუჯეტში გადასახდელი თანხა წარმოადგენს სხვაობას დარიცხულ და ჩასათვლელ დღგ-ს შორის. ეს პრინციპი უზრუნველყოფს, რომ კომპანია იხდის გადასახადს მხოლოდ მის მიერ დამატებულ ღირებულებაზე.

მნიშვნელოვანი ნიუანსები:

• თუ თქვენი კომპანია ყიდულობს საქონელს უცხოელი მომწოდებლისგან (არარეზიდენტისგან), მოქმედებს უკუდაბეგვრის მექანიზმი. ამ დროს თქვენ გევალებათ დღგ-ს დარიცხვა და გადახდა, თუმცა თუ რეგისტრირებული ხართ დღგ-ს გადამხდელად, იმავდროულად გაქვთ ამ თანხის ჩათვლის უფლებაც.
  
  

• როცა ახორციელებთ ექსპორტს, საქონლის მიწოდება იბეგრება 0%-იანი განაკვეთით, რაც ნიშნავს, რომ არ გადაიხდით დღგ-ს, მაგრამ გაქვთ შესყიდვებზე გადახდილი დღგ-ს ჩათვლის უფლება.
  
  

• თუ თქვენ აწარმოებთ როგორც დღგ-თი დასაბეგრ, ისე გათავისუფლებულ ოპერაციებს, ჩათვლის მიღება ხდება მხოლოდ დასაბეგრ ოპერაციებთან დაკავშირებული შესყიდვების პროპორციულად.

პრაქტიკული რჩევა: დღგ-ს სწორად გამოთვლისა და ადმინისტრირებისთვის მნიშვნელოვანია აწარმოოთ დეტალური აღრიცხვა როგორც გაყიდვების, ისე შესყიდვების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით. ეს დაგეხმარებათ თავიდან აიცილოთ შეცდომები და დროულად შეასრულოთ საგადასახადო ვალდებულებები.